Peritoneale dialyse

Een van de taken van je nieren is bloed filteren. Als ze dat niet goed meer kunnen, is peritoneale dialyse (PD, ook wel: buikspoeling of buikdialyse) een van de mogelijke behandelingen. Je buikvlies werkt hierbij als filter.

Je krijgt bij PD een slangetje in je buik: de peritoneale-dialysekatheter of PD-katheter. Een paar keer per dag of nacht wissel je spoelvloeistof via dat slangetje. Je vangt de gebruikte vloeistof op in een zak. En je laat een zak schone vloeistof in je buik lopen.

Bij PD heb je 24 uur per dag spoelvloeistof in je buik. Sommige mensen die PD doen, hebben niet de hele dag spoelvloeistof in hun buik. Dat hangt af van de nierfunctie.

Bij peritoneale dialyse werkt jouw buikvlies als filter. Een ander woord voor buikvlies is peritoneum. Er lopen veel bloedvaten doorheen. De bloedvaten vervoeren bloed door het buikvlies.

Je krijgt spoelvloeistof (ook wel: dialysaat) in je buikholte. In het buikvlies zitten heel kleine gaatjes (poriën). Afvalstoffen, overtollig vocht en andere overtollige stoffen stromen van de bloedvaten door de gaatjes naar de spoelvloeistof.

De spoelvloeistof zit na een tijdje vol met afvalstoffen en overtollig vocht. Er bewegen dan bijna geen afvalstoffen en vocht meer van de bloedvaten naar de spoelvloeistof. Er vindt geen filtering (dialyse) meer plaats. Dan moet je de spoelvloeistof verwisselen.

Een behandeling met PD doe je thuis. Bij buikspoeling heb je namelijk 24 uur per dag spoelvloeistof in je buik (afhankelijk van je nierfunctie). Je dialyseert daardoor 24 uur per dag.

Je wisselt thuis ook de spoelvloeistof. Hiervoor krijg je eerst een training in het ziekenhuis. Wisselen kan ook op het werk, tijdens een dagje uit of op vakantie. De plek waar je wisselt moet wel schoon zijn.

Je krijgt de zakken spoelvloeistof en andere materialen bij je thuis, zodat je altijd voldoende voorraad hebt. De leverancier, de apotheek of het dialysecentrum bezorgt ze. Het ziekenhuis of het dialysecentrum geeft je daar informatie over.

Officieel ben je onder behandeling bij het dialysecentrum of de dialyse-afdeling van het ziekenhuis. Daar ga je ook regelmatig op controle.

Peritoneale dialyse (PD) heeft voordelen tegenover (thuis) hemodialyse. Enkele voordelen van PD zijn:

• zelfstandig en flexibel dialyseren. Veel patiënten vinden dit prettig in combinatie met bijvoorbeeld werk of studie.
• meer mogelijkheden voor reizen of vakantie
• minder ziekenhuisbezoeken en geen reistijd
• redelijk makkelijk aan te leren
• geen ‘dialysekater’
• je houdt langer je eigen nierfunctie (ook wel: restnierfunctie)
• als je met spoed moet dialyseren, kun je direct starten met PD

Peritoneale dialyse heeft ook nadelen tegenover hemodialyse. De grootste nadelen zijn:

• dagelijks bezig met dialyse
• je haalt de behandeling (“het ziekenhuis”) in huis. Dit kan confronterend zijn.
• een slangetje (PD-katheter) in je buik of een volle buik, misschien vind je dat niet zo mooi. Een negatief zelfbeeld kan ook problemen geven met intimiteit en seksualiteit
• je mag niet zwaar tillen. Dit mag bij hemodialyse ook niet als je een shunt hebt.
• je hebt thuis opslagruimte nodig
• mogelijk slechter slapen bij APD
• meer kans op infecties door de PD-katheter

Als het medisch verantwoord is, mag je zelf kiezen tussen peritoneale dialyse (PD) en hemodialyse. Bij de keuze is je medische situatie belangrijk, maar vooral wat je zelf wilt. Verder is het belangrijk dat PD bij jou thuis mogelijk is.

Soms is eerst overleg met de arts nodig. Die kijkt of PD medisch mogelijk is. Bijvoorbeeld in de volgende situaties:

• als je een chronische darmziekte hebt
• als je kortgeleden een buikoperatie hebt gehad
• als je vaak buikvliesontsteking hebt, of ernstige buikvliesontsteking hebt gehad
• als je ernstige verklevingen in de buikholte hebt door buikoperaties
• als je een breuk in je buikwand (hernia) hebt, bijvoorbeeld een liesbreuk, littekenbreuk of een navelbreuk. De breuk moet eerst worden hersteld. Dit kan ook tijdens de operatie waarbij de PD katheter geplaatst wordt.
• als je hartfalen hebt, kan peritoneale dialyse juist gunstiger zijn dan hemodialyse. Hemodialyse is een extra belasting voor het hart.

Vraag in het ziekenhuis of je hier met een nefroloog of chirurg over kunt praten. Die kan beter beoordelen wat medisch gezien wel en niet mogelijk is.

Peritoneale dialyse gebeurt thuis. Dat kan alleen als jouw woning voldoet aan bepaalde eisen. Een medewerker van het dialysecentrum komt daarom op huisbezoek.

Er zijn twee vormen van PD:

• CAPD: je wisselt de spoelvloeistof zelf overdag
• APD: een machine wisselt de spoelvloeistof voor jou 's avonds of 's nachts

Je mag zelf kiezen tussen CAPD of APD. Medisch is er weinig verschil tussen de 2 behandelingen.

CAPD is een vorm van peritoneale dialyse (buikdialyse). Voor CAPD heb je geen machine nodig. Je wisselt de vloeistof met de hand. Dat doe je zelf, eventueel met hulp van een partner of andere mantelzorger. Bij sommige dialysecentra is het mogelijk om hulp te krijgen van een wijkverpleegkundige. De wijkverpleegkundige moet hiervoor getraind worden. Vraag bij het dialysecentrum of dit in jouw situatie mogelijk is.

Spoelvloeistof wisselen moet schoon gebeuren. Je kunt zelf kiezen waar je de spoelvloeistof wisselt. Vaak gebeurt dit thuis. Het kan ook op het werk, tijdens een dagje uit of op vakantie. Wel moet de plek waar je wisselt schoon zijn.

CAPD staat voor Continue Ambulante Peritoneale Dialyse.

Voordat je zelf peritoneale dialyse gaat doen, krijg je een uitgebreide training. De training voor de twee vormen van buikspoeling, CAPD en APD, is deels hetzelfde.

Bij buikdialyse (of peritoneaal dialyse) moet je dagelijks je bloeddruk meten. Ook weeg je je dagelijks. Deze gegevens schrijf je op een dialyselijst. Of je voert ze in op het apparaat.

Door je te wegen, hou je in de gaten of er geen vocht ophoopt in je lichaam. Je vergelijkt je lichaamsgewicht met je streefgewicht. Voor mensen die dialyseren betekent het streefgewicht: je lichaamsgewicht zonder overtollig vocht. Hoopt er vocht op? Zo nodig krijg je een ander PD-schema. Meestal met een ander spoelvloeistof.

Je krijgt bij peritoneale dialyse een dieet. Het belangrijkste is dat je minder zout eet. Soms moet je ook minder vocht drinken. Je hebt dan een vochtbeperking. Of jij dat krijgt, hangt af van hoeveel je nog plast. Het dieet en de vochtbeperking zijn bij buikspoeling vaak minder streng dan bij hemodialyse

Bij peritoneale dialyse kun je last krijgen van bijwerkingen, maar dat hoeft niet. Het gaat om de bijwerkingen:

• buikvliesontsteking
• ontsteking van de huid of katheter
• vol gevoel en dikkere buik
• navelbreuk of liesbreuk
• bijwerkingen door glucose in de spoelvloeistof, zoals minder eetlust, aankomen in gewicht of verandering van het buikvlies

Bespreek klachten altijd met de nefroloog of verpleegkundige. Zeker als je nieuwe klachten krijgt of als bestaande klachten verergeren. 

De meeste medicijnen moet je blijven nemen als je start met buikdialyse (of peritoneale dialyse). En vanwege de dialyse krijg je er medicijnen bij.

Elke vorm van dialyse heeft grote gevolgen voor je leven. Ook peritoneale dialyse. Je kunt te maken krijgen met emotionele gevolgen en praktische gevolgen voor je dagelijks leven. Je kunt beperkingen ervaren bij werk of opleiding, het huishouden doen, sport, autorijden en uitgaan. Ook op vakantie gaan met buikdialyse vraagt aanpassingen.

In het gesprek met je zorgverlener gaat het vaak over hoe het medisch met jou gaat. Een vragenlijst helpt je om ook te praten over hoe je jouw dagelijks leven ervaart. Dat is de PROM-vragenlijst voor dialyse.
Mensen die dialyseren leven korter dan mensen die verder gezond zijn. De zorg voor dialysepatiënten wordt wel steeds beter. Daardoor blijven mensen langer in leven.