Onderzoek naar ontwikkeling nieren van te vroeg geboren kinderen

De nieren filteren afvalstoffen uit het lichaam en bestaan uit ongeveer een miljoen kleine filtertjes. Deze nierfilters halen afvalstoffen, water en een teveel aan zout uit het bloed en laten andere stoffen, zoals eiwitten, juist in het bloed zitten. Na de geboorte komen er geen nieuwe nierfilters meer bij en te vroeg geboren baby’s hebben daardoor minder nierfilters. Dit geldt ook voor baby’s waarbij sprake is van een ontsteking rondom de geboorte. Doordat er minder nierfilters zijn aangelegd, moeten de andere filters ter compensatie harder werken, waardoor onder andere hoge bloeddruk ontstaat. Ook slijten de filters sneller, waardoor er een aanzienlijk groter risico ontstaat op nierschade en nierfalen. Als gevolg hiervan kan dialyse of niertransplantatie uiteindelijk noodzakelijk zijn. In Nederland wordt 7 procent van de kinderen vóór 37 weken geboren, dit zijn ruim 11.000 kinderen per jaar. Deze kinderen lopen risico op nierschade.

Schade op lange termijn
Om gezondheidsproblemen later in het leven voor te zijn, gaat Michiel Schreuder (hoogleraar Kindernefrologie, Radboudumc) onderzoeken hoe de nieraanleg kan worden gestimuleerd bij het te vroeg geboren kind. “Het aantal nierfilters bij geboorte is allesbepalend voor de nierfunctie voor de rest van het leven. Daarom ben ik blij dat we met hulp van de Nierstichting kunnen onderzoeken hoe we de ontwikkeling van deze nierfilters kunnen stimuleren, zodat we de mogelijke schadelijke langetermijneffecten kunnen beperken”, aldus Schreuder.

Schreuder ziet in de spreekkamer de onzekerheid bij ouders: “Ze vragen of de nieren hersteld kunnen worden. Helaas is het huidige antwoord daarop: nee, we hebben het te doen met de nierfilters die er zijn. Voor de meeste kinderen zal het nog lang duren voor ze er last van gaan krijgen. Maar we weten al wel van eerdere studies dat meer dan de helft van kinderen die vóór 32 weken geboren zijn, al een te hoge bloeddruk heeft als ze 19 jaar oud zijn. Bij die kinderen is de kans op nierschade of hart- en vaatziekten heel groot.”

Aanpak
Het team doet hun onderzoek met een specifiek soort stamcellen: mesenchymale stamcellen. Dit zijn stamcellen uit het beenmerg die, als ze de goede signalen krijgen, uit kunnen groeien tot andere celtypen. Deze cellen zijn zeer goed in staat om schadelijke ontstekingsreacties op een positieve manier bij te sturen. De onderzoekers verwachten dan ook dat behandeling met stamcellen ten tijde van ontstekingsstress rondom de zwangerschap, de premature nieren kan helpen om de aanleg van nierfilters zo goed mogelijk te laten doorlopen.

Samenwerking
Het onderzoek, het PERSONAL-project, wordt gedaan binnen de Academische Alliantie, een samenwerking tussen het Radboudumc en het MUMC+. Het sluit aan bij andere studies naar de gevolgen van vroeggeboorte. In het kindergeneeskundelaboratorium van het Maastricht UMC+ verdiepen onderzoekers zich al jaren in de effecten van vroeggeboorte en ontstekingsreacties op bijvoorbeeld de longen, het brein en de darmen. Tim Wolfs is het hoofd van het laboratorium: “We zijn ontzettend gemotiveerd om de behandeling van vroeggeboren kinderen te verbeteren en interventies te ontwikkelen om gezondheidsproblemen op latere leeftijd te voorkomen.” Vanuit het UMC Utrecht wordt klinische expertise in perinatologie betrokken bij het onderzoek.
Experimenten in diverse laboratoriummodellen hebben veelbelovende onderzoeksresultaten opgeleverd rondom stamceltherapie. Om deze interessante bevindingen nader te onderzoeken heeft MUMC+ een intensive care unit gebouwd waar door proefdieronderzoek de ontwikkeling van zoveel mogelijk organen na vroeggeboorte en ontstekingsstress in kaart gebracht worden. Het biedt ook mogelijkheden om therapieën te testen.

Het PERSONAL-project heeft een looptijd van 2 jaar en krijgt een subsidie van 110.000 euro van de Nierstichting. Bij het onderzoek werken het Radboudumc, het MUMC+ en het UMC Utrecht samen.