NFN-Nierstichting Proefschriftprijs 2022 voor dr. Marcel Muskiet

Drie onderzoekers maakten kans op de Proefschriftprijs 2022. Naast dr. Marcel Muskiet (Amsterdam UMC) waren dat dr. Charles Blijdorp (ErasmusMC) en dr. Marloes Michels (Radboudumc). De Nierstichting feliciteert de onderzoekers met hun sterke bijdrage aan kennis over nierziekten en de behandeling.
Winnaar Marcel Muskiet is blij en vereerd. “Het onderzoek in Nederland naar nierziekten is steengoed. Deze erkenning betekent dus veel voor mij. Als Internist in opleiding wil ik via innovatief klinisch onderzoek de zorg verbeteren voor mensen met suikerziekte, nierziekte en hart- en vaatziekten. Ik hoop dat deze prijs daaraan bijdraagt.”

Prijs voor excellent onderzoek
De Nierstichting en de Nederlandse Federatie voor Nefrologie (NFN) reiken de Proefschriftprijs uit voor excellent promotie-onderzoek. Dat gebeurt jaarlijks tijdens de Nefrologiedagen, een wetenschappelijk symposium over nierziekte en nierzorg. Op het symposium presenteren de genomineerden hun proefschrift. Een jury van vertegenwoordigers van de NFN, de Wetenschappelijke Raad van de Nierstichting, de Nierpatiënten Vereniging Nederland en het Platform AIO’s in de Nefrologie, beoordelen het proefschrift én de presentatie. De winnaar ontvangt een geldprijs van € 1000, de andere genomineerden ontvangen € 250, mogelijk gemaakt door de Nierstichting.
Hieronder een korte uitleg over de drie promotie-onderzoeken. Uitgebreidere info staat op nieren.nl.

Diabetesmedicijn dat ook nieren beschermt
Marcel Muskiet onderzocht het effect van een groep medicijnen tegen diabetes type 2 op de nierfunctie van mensen met zowel deze vorm van diabetes als nierschade. Het gaat om zogeheten GLP-1-receptoragonisten.
Muskiet ontdekte dat GLP-1-receptoragonisten niet alleen de bloedsuiker verlagen, maar ook de hoeveelheid eiwit in de urine verminderen en verslechtering van de nierfunctie vertragen. Aangetoond is ook dat deze medicijnen hartinfarcten, beroerte en overlijden aan hart- en vaatziekte kunnen helpen voorkomen bij patiënten met diabetes en nierschade. Muskiet: “De uitkomsten zijn zeer hoopvol. Het effect wordt nu nader onderzocht in grootschalig onderzoek. Of GLP-1-recepteragonisten ook gunstig zijn voor mensen met nierschade maar zonder diabetes, weten we nog niet.”

Nierschade en nierziekten opsporen zonder vervelend biopt
Charles Blijdorp eindigde als tweede in de strijd om de Proefschriftprijs. Hij deed onderzoek naar zogeheten Urine extracellulaire vesicles (uEVs) en de rol die deze kunnen spelen bij diagnose van nierschade en nierziekten. Niercellen scheiden microscopisch kleine blaasjes (vesicles) uit. Die vervoeren stoffen zoals eiwitten, vetten, erfelijk materiaal en ingrediënten voor de stofwisseling. Die blaasjes heten uEVs. Ze zijn onder meer te vinden in de urine. De inhoud van uEVs zegt iets over het functioneren van de nieren. Blijdorp ontwikkelde een manier om uEVs op een snelle en betrouwbare manier te analyseren voor diagnostiek. Blijdorp verwacht dat uEVs in de nabije toekomst geschikt worden om vroegtijdig nierschade mee op te sporen en gerichter nierziekten te behandelen. “Nu is een nierbiopt vaak nodig: dan wordt een stukje nierweefsel uitgenomen. Dat kunnen we straks vaker overslaan. Dit is prettiger voor patiënten en we voorkomen complicaties die daarbij kunnen ontstaan.”

Blijdorp ervaart de prijs als een aanmoediging om innovatieve en soms risicovolle ideeën te blijven ontwikkelen en onderzoeken. “In 2018 startte ik met enkele andere pioniers om urine-vesicle-onderzoek op de kaart te zetten. Inmiddels verschijnen er elk jaar honderden publicaties. De prijs bevestigt ook dat in Nederland uEV’s een rol gaan spelen in de kliniek.”

Inzicht in ontstaan van C3-glomerulopathie
C3-glomerulopathie (C3G) is een ernstige nierziekte die ontstaat door een fout in een deel van het aangeboren afweersysteem: het complementsysteem. Er is grote behoefte aan gerichte behandeling voor patiënten met deze ziekte. Marloes Michels onderzocht hoe de fout in het complementsysteem ontstaat bij C3G.
Michels ontwikkelde nieuwe manieren om het complementsysteem van patiënten te meten in het laboratorium. Ze ontdekte onder meer dat de oorzaken van complementontregeling sterk verschillen tussen patiënten. Michels: “De meeste patiënten hebben auto-antilichamen tegen hun eigen complementeiwitten. Dat leidt tot een complementsysteem dat overdreven actief blijft. Patiënten blijken verschillende soorten van die antilichamen te hebben. Ook verschilt hoe erg en op welke manier dat complementsysteem overactief is.”
Dankzij Michels’ onderzoek weten we meer over de ziektemechanismen achter C3G en is het ziektebeeld van patiënten beter in beeld te brengen. Dit maakt de weg vrij voor de ontwikkeling van behandelingen tegen C3G.

Over de Nefrologiedagen
Tijdens de jaarlijkse Nefrologiedagen (nefrologiedagen.nl) komen medici en paramedici uit de Nederlandse en Vlaamse nierzorg bij elkaar om op de hoogte te blijven van de laatste wetenschappelijke inzichten. Het wetenschappelijk symposium vond in 2023 plaats op 28 en 29 maart. De Nederlandse Federatie voor Nefrologie organiseert de Nefrologiedagen, samen met zes andere beroepsverenigingen uit de nefrologie. De Nierstichting en de NVN zijn partners.